Wątroba jest filtrem dla krwi krążącej w organizmie i rozpuszczającej substancje pochodzące z przewodu pokarmowego. Zawiera również toksyny i inne substancje chemiczne gotowe do wydalenia. Cała krew człowieka musi przepływać przez wątrobę, dlatego narząd ten jest szczególnie narażony na komórki nowotworowe znajdujące się w układzie krążenia. Wątroba oczyszcza krew z substancji trujących, natomiast nie może zniszczyć komórek rakowych.
Rak wątroby jest więc zwykle rakiem wtórnym, z przerzutu – oznacza to, że rak taki rozwinął się w innej części ciała, a następnie dał przerzuty do wątroby. Pierwotny rak wątroby, tzn. rak, który pochodzi z nieprawidłowych komórek wątrobowych, jest rzadką chorobą w krajach rozwiniętych, natomiast w Azji występuje często, ponieważ powstaje na podłożu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby, które jest tam chorobą bardzo rozpowszechnioną. Mężczyźni chorują 2 razy częściej niż kobiety, szczególnie w wieku powyżej 50. roku życia.
Pierwotny rak rozwija się w wątrobie, uszkodzonej przez wady genetyczne albo zapalenie wirusowe typu B i C oraz marskość. Ponad połowa pacjentów z rozpoznanym rakiem wątroby ma marskość. Jeszcze częściej zapadają na raka chorzy z hemochromatozą, chorobą polegającą na nadmiernym magazynowaniu żelaza w wątrobie. Istnieje wiele substancji rakotwórczych związanych z rakiem wątroby, do których zaliczamy m.in. leki obniżające poziom cholesterolu, niektóre pestycydy i substancje chemiczne typu chlorek winylu i arszenik. Męskie hormony-androgeny i steroidy – czasami zażywane przez sportowców mogą sprzyjać tworzeniu się guzów łagodnych, a nawet raka. Raka wątroby mogą wywołać także aflatoksyny – pewien typ grzybków roślinnych.
Badania przesiewowe, których celem jest wykrycie pierwotnego raka wątroby, nie są często wykonywane, ale mogą objąć grupę osób ze zwiększonym ryzykiem zachorowania. W rozpoznaniu różnicowym lekarz bierze pod uwagę inne przyczyny dolegliwości, jednak szybszą diagnozę umożliwia badanie krwi, wskazujące na obecność specyficznych markerów nowotworowych. Badanie ultrasonograficzne i tomografia komputerowa służą do określenia stopnia zaawansowania nacieku nowotworowego, ale tylko biopsja wątroby pozwala na odróżnienie nowotworu łagodnego od złośliwego.
Naukowcy wykazali, że istnieje zależność pomiędzy zawartością aflatoksyn w żywności i występowaniem pierwotnego raka wątroby. Niektóre jadalne rośliny pochodzące z rejonów tropikalnych Afryki zawierają aflatoksynę, potencjalną substancję rakotwórczą produkowaną przez pewien rodzaj grzyba. Aflatoksyny występują nie tylko w Afryce – powstają także w maśle orzechowym, które jest zbyt długo przechowywane, w ziarnach zboża, ryżu, orzechach – szczególnie, jeżeli produkty te są przechowywane w wilgotnych warunkach. Dlatego też przechowuj żywność w suchym, wietrzonym miejscu, w niskiej temperaturze. Wyrzucaj jedzenie spleśniałe, cuchnące i przeterminowane.