Trzustka – gruczoł przewodu pokarmowego położony głęboko w jamie brzusznej – pełni dwie życiowo ważne funkcje: zaopatruje przewód pokarmowy w soki trawienne oraz wydziela hormony, w tym insulinę, regulujące przemianę cukrów i skrobi. Komórki wewnątrzwydzielnicze trzustki, produkujące hormony, tworzą w trzustce skupienia, zwane wyspami, i znajdują się głównie w ogonie i trzonie trzustki. Komórki zewnątrzwydzielni-cze, ilościowo przeważające nad tymi pierwszymi (99:1), są rozmieszczone w miąższu gruczołu i pełnią rolę trawienną.
Co najmniej 90% nowotworów trzustki (guzy egzokrynne) dotyczy komórek zewnątrzwydzielniczych, wywodzących się zwykle z głowy trzustki. Nowotwory komórek endokrynowych, czyli guzy endokrynne, które rosną wolniej i na ogół lepiej poddają się leczeniu, należą do rzadkości. Nowotwory trzustki dające we wczesnej fazie niewielkie objawy, przypisywane zwykle błędnie łagodnym zaburzeniom przewodu pokarmowego, rzadko są wykrywane, zanim powstaną przerzuty do tkanek sąsiednich lub odległych narządów drogą naczyń krwionośnych lub limfatycznych. Większe jest prawdopodobieństwo wczesnego wykrycia nielicznych rzadkich postaci guzów endokrynnych, ponieważ produkują one zwiększoną ilość hormonów i zdradzają je zaburzenia hormonalne.
Podobnie jak wiele innych nowotworów, rak trzustki jest typową chorobą wieku starszego, występującą zwykle u osób po 60. roku życia. Częściej rozpoznawany jest u mężczyzn; w większości przypadków jest nieuleczalny. Zapadalność na raka trzustki wzrosła wraz z wydłużeniem się średniego okresu życia; rak trzustki jest jedną z głównych przyczyn śmierci z powodu nowotworów.
Oprócz wieku głównym czynnikiem ryzyka raka trzustki jest palenie tytoniu – palacze są 3 razy bardziej narażeni na zachorowanie niż niepalący. Bardziej narażone są także osoby eksponowane na pewne produkty naftowe. Chorobie sprzyja również dieta obfitująca w tłuszcze i białko. Z rakiem trzustki wiąże się także cukrzyca – 1 0—20% pacjentów z rozpoznanym rakiem trzustki ma cukrzycę. Do innych chorób związanych z rakiem trzustki należą wrodzone zapalenie trzustki oraz zapalne choroby trzustki; zespół Gardnera, charakteryzujący się rozrostem gruczolaków w okrężnicy i poza nią, choroba Reckiinghausena oraz liczne nowotwory gruczołów hormonalnych – zaburzenie sprzyjające rozrostowi łagodnych guzów wysp trzustki. Wszystkie te choroby są dziedziczne.
Rozpoznanie guzów trzustki opiera się na uzyskaniu obrazu trzustki. Do najpospolitszych metod obrazowania tego gruczołu należą badanie ultrasonograficzne i tomografia komputerowa brzucha. W razie potrzeby dokładny obraz trzustki można otrzymać metodą tzw. pankreatografii, która polega na wprowadzeniu do przewodu trzustkowego przez usta endoskopu, wstrzyknięciu środka cieniującego i wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego. Przez endoskop można też pobrać próbkę tkanki do badania biopsyjnego. Jeśli biopsja potwierdzi rozpoznanie raka, dodatkowe testy pozwalają określić stopień zaawansowania nowotworu. Niekiedy konieczna bywa laparotomia eksploracyjna, pozwalająca chirurgowi obejrzeć narząd bezpośrednio i ustalić, czy są zajęte sąsiednie węzły chłonne, oraz pobrać próbkę tkanki do badania mikroskopowego.