Nerki są częścią układu moczowego, leżą po obu stronach kręgosłupa, są parzyste i mają kształt fasoli. W budowie anatomicznej wyróżnia się część zewnętrzną zwaną korą i część wewnętrzną zwaną rdzeniem. W korze znajdują się kłębki nerkowe (także kapilary i cewki tworzące nefron), które filtrują krew i wytwarzają mocz. Łagodne torbiele, wypełnione jasnym płynem, rozwijają się właśnie z tej części nefronu, bardzo rzadko występują tu nowotwory złośliwe.
Rak nerki, najczęściej występujący nowotwór złośliwy nerek u dorosłych, rozwija się w części zewnętrznej nerki, natomiast w części wewnętrznej występuje rak zbudowany z nabłonka przejściowego, tzw. rak urotelialny, przejściowo nabłonkowy. Komórki rakowe rozprzestrzeniają się drogą naczyń krwionośnych, limfatycznych, naciekają węzły chłonne, tkankę tłuszczową otaczającą nerki, sąsiednie narządy, np. wątrobę, nadnercza, a w końcu płuca lub kości.
Rak nerki u ludzi dorosłych jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych i częstość jego występowania stale wzrasta. Atakuje 2 razy częściej mężczyzn niż kobiety, a najczęściej rozpoczyna się w wieku 40 lat. Jeżeli jest odpowiednio wcześnie rozpoznany, szansę na przeżycie 5-letnie dochodzą do 60-80%; jeżeli rak jest w stadium wysokiego zaawansowania, szansę bardzo maleją i zależą od tego, w jaki sposób nowotwór nacieka tkanki około-nerkowe. Dzieci też chorują na nowotwory nerek, w 95% jest to jednak inny nowotwór, tzw. guz Wilmsa; jeżeli jest odpowiednio wcześnie leczony, istnieje szansa na całkowity powrót do zdrowia.
Rak nerki występuje najczęściej u ludzi cierpiących na inne schorzenia układu moczowego: wrodzone wady nerek lub pęcherza moczowego, częste infekcje dróg moczowych, choroby nerek prowadzące do niewydolności narządu i stałej dializoterapii, chorobę von Hippel-Lindau, która jest rzadkim schorzeniem dotyczącym drobnych naczyń krwionośnych mózgu. W przypadku guza Wilmsa odkryto specyficzny defekt genetyczny wpływający na rozwój guza.
Palacze chorują dwukrotnie częściej niż osoby niepalące papierosów. Przyczyny tej choroby upatruje się także w ekspozycji na zanieczyszczenia przemysłowe, azbest, naftalinę, zanieczyszczenia aniliną, benzydynami, fenacetyną oraz różnymi środkami przeciwbólowymi, które już zostały wycofane ze sprzedaży (tabletki z krzyżykiem). Dieta bogatobiałkowa i bogato tłuszczowa, otyłość przyczyniają się do rozwoju choroby. Aflatoksyny znajdujące się w mleku, ziarnach, orzechach i nasionach ułatwiają rozwój nowotworu.
Jeżeli lekarz stwierdzi obecność guza w brzuchu lub okolicy nerek albo za pomocą stetoskopu usłyszy nieprawidłowy szmer naczyniowy w obrębie jamy brzusznej, zaleci badania w kierunku wykrycia raka nerki. (Podejrzenie raka rzadziej mogą nasuwać takie objawy, jak nadciśnienie, zaburzenia funkcji wątroby, duża liczba krwinek czerwonych, wysokie stężenie wapnia w surowicy). Badanie ultrasonograficzne, tomografia komputerowa, pielografia dożylna (IVP) uwidaczniają guz. Jeżeli jest to nowotwór złośliwy, badania te pozwolą na wykrycie przerzutów i stopnia rozprzestrzenienia choroby.