Przewlekłe i ostre zapalenie trzustki dotyczy narządu, który jest zarówno gruczołem trawiennym, produkującym enzymy trawienne, jak i dokrewnym, wytwarzającym insulinę – hormon biorący udział w przemianie węglowodanów i tłuszczów. Objawy ostrego zapalenia trzustki są z reguły ciężkie i wymagają leczenia, gdyż zapalenie może prowadzić do powstania torbieli i ropni trzustki; treść trzustkowa może wyciekać do jamy brzusznej, co w konsekwencji prowadzi do innych powikłań. Potencjalnie śmiertelnym powikłaniem ostrego zapalenia trzustki może być wstrząs.
Objawy:
Ostre zapalenie trzustki:
♦ Nagły ból pośrodku brzucha, często rozpoczynający się w 12-24 godziny po spożyciu obfitego posiłku lub zbyt dużej ilości alkoholu. Ból może promieniować do pleców.
♦ Gorączka.
♦ Nudności lub wymioty.
♦ Wilgotna, zimna skóra.
♦ Wzdęcie i tkliwość uciskowa brzucha.
♦ Przyspieszone tętno.
Przewlekłe zapalenie trzustki:
♦ Intensywny, długo utrzymujący się ból brzucha, który może promieniować do pleców i klatki piersiowej.
♦ Cuchnące, obfite stolce.
♦ Nudności lub wymioty.
♦ Chudnięcie.
♦ Wzdęcia.
Przewlekłe zapalenie trzustki rozwija się zwykle w ciągu wielu lat, przeważnie w następstwie powtarzających się epizodów ostrego zapalenia. Przewlekłe zapalenie może doprowadzić do tego, że trzustka przestaje wydzielać enzymy konieczne do trawienia pokarmu. Powstająca niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki jest głównym następstwem jej przewlekłego zapalenia. Charakteryzuje ją szybka lub powolna utrata wagi ciała i obfite cuchnące stolce. Przewlekłe zapalenie trzustki może także doprowadzić do powstania cukrzycy i zwapnień trzustki w postaci licznych twardych złogów soli wapnia.
PRZYCZYNY
Ostre zapalenie trzustki wiąże się z nadużywaniem alkoholu, kamicą żółciową, zakażeniami wirusowymi i bakteryjnymi, niektórymi lekami i blokadą przewodu trzustkowego. Czynniki te sprawiają, że enzymy trawienne atakują tkankę trzustki, powodując jej obrzęk, krwawienia i uszkodzenie naczyń krwionośnych. Ponad połowa pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki to alkoholicy. Nadużywanie alkoholu jest najczęstszą przyczyną zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki (u dzieci główną przyczyną tej niewydolności jest zwłóknienie torbielowate trzustki w przebiegu mukowiscydozy).
DIAGNOSTYKA I BADANIA
Lekarz zacznie badania od obmacywania brzucha, aby przekonać się, czy nie jest on bolesny; sprawdzi, czy nie ma spadku ciśnienia krwi, stanu podgorączkowego lub przyspieszonego tętna. Badanie krwi ma na celu oznaczenie poziomu enzymów trzustki, leukocytów, glukozy i wapnia. Zdjęcie jamy brzusznej może wykazać obecność zwapnieli. Ultrasonografia wykrywa zmiany w obrębie przewodów żółciowych. W celu rozpoznania przewlekłego zapalenia
trzustki pobiera się krew oraz próbkę kału na oznaczenie zawartości tłuszczu, którego nadmiar w stolcu świadczy o tym, że trzustka nie wytwarza dostatecznej ilości enzymów koniecznych do strawienia spożytego tłuszczu. Stosuje się także test stymulacji trzustki, aby przekonać się, jak trzustka uwalnia enzymy trawienne do dwunastnicy, oraz testy diagnostyczne cukrzycowe.