Jeśli należysz do grupy ryzyka lub stwierdzono u ciebie nowotwór skóry albo podejrzewasz u siebie jego rozwój. Co kilka miesięcy badaj skórę całego ciała. Jeśli stwierdzisz zmiany rozrostowe, natychmiast udaj się do lekarza.
Wszystkie podejrzane zmiany skórne muszą zostać poddane biopsji i badaniu histopatologicznemu. Każda zmiana mogąca być czerniakiem musi zostać usunięta chirurgicznie z tzw. szerokim marginesem zdrowej tkanki. Następnie histopatolog oceniający wycinek bada go pod mikroskopem. Komórki czerniaka wyróżniają się tym, że zawierają duże ilości barwnika. Zmiany podejrzane o czerniaka nie mogą być wypalane, zamrażane ani ścięte, gdyż nie można byłoby przeprowadzić wtedy oceny histopatologicznej. Ogniska czerniaka w gałce ocznej rozpozna doświadczony okulista. Jeśli potwierdza się czerniaka, chory natychmiast poddawany jest dodatkowym badaniom mającym na celu ocenę zaawansowania procesu i skalę jego rozsiewu. Inne rozrosty skórne, które najprawdopodobniej stanowią raki podstawno- lub płaskoko-mórkowe, ewentualnie rzadsze postaci niemelano-tycznych nowotworów, poddaje się biopsji – za pomocą skalpela wycina się tylko część lub rzadziej całość rozrostu albo skrawa się warstwę komórek, poddając je następnie badaniu mikroskopowemu.
Większość nowotworów skóry zostaje rozpoznana, zanim dojdzie do rozsiewu procesu nowotworowego z tworzeniem przerzutów. Nawet w przypadku czerniaka, który szybko daje przerzuty, istnieje już wiele metod leczenia i chory ma dużą szansę wyzdrowienia.
Standardowe metody leczenia postaci zlokalizowanego raka podstawnokomórkowego i płaskokomórkowego są bardzo skuteczne i bezpieczne – powodują niewiele działań niepożądanych. Guzy o małych rozmiarach niszczy się metodą elektro-koagulacji, wymrażania ciekłym azotem czy radioterapii. Równie skuteczne jest miejscowe leczenie cytostatykami. Większe zmiany wycina się chirurgicznie.
W rzadkich przypadkach, kiedy duży guz penetruje głęboko do skóry i może dawać przerzuty, leczy się metodami skojarzonymi – chirurgiczną resekcją i następującą po niej radio- lub chemoterapią. Stosuje się także immunoterapię. Ostatnio zaawansowane postaci raka skóry leczy się, podając razem interferon (naturalne białko ustroju o działaniu przeciwwirusowym i przedwnowotworowym, produkowane w laboratoriach zajmujących się immunoterapią nowotworów i przez wiele firm farmaceutycznych) oraz kwas retynowy (bardzo aktywnie działająca pochodna witaminy A). Jak wykazano, stosowanie kwasu retynowego zapobiega także nawrotom nowotworu.
W każdym przypadku podejrzenia czerniaka zmianę skórną przede wszystkim usuwa się chirurgicznie z marginesem zdrowej tkanki i okolicznych węzłów chłonnych. Zaawansowane postaci czerniaka nie mogą zostać już wyleczone radio- ani chemoterapią, jednak każdy z tych sposobów leczenia spowalnia przebieg procesu nowotworowego. Zdecydowanie preferowaną metodą leczenia jest chemoterapia, której skutki działania można wzmocnić, stosując immunoterapię, a zwłaszcza interferon. Radioterapia znajduje zastosowanie głównie w przypadku rozsiewu nowotworu do mózgu.
Immunoterapia stanowi gwałtownie rozwijającą się, najnowszą metodę leczenia nowotworów. Jej zadanie polega na wybiórczym zabijaniu komórek nowotworowych bez uszkadzania zdrowych tkanek, a można to osiągnąć poprzez odpowiednie manipulowanie ludzkim układem odpornościowym. W stadium badań klinicznych są przygotowywane metodami inżynierii genetycznej „szczepionki” przeciwnowotworowe, a także terapie wykorzystujące naturalne substancje obronne ustroju, jak interferon i interleukina 2, które zmuszają komórki odpornościowe do znacznie skuteczniejszego ataku na komórki czerniaka. W ten sposób dochodzi do zniszczenia guza i jego przerzutów. Manipulacje genetyczne dokonywane na komórkach czerniaka powodują zwiększenie ich immunogenności, czego skutkiem jest zmasowany atak komórek odpornościowych na guz. Każda z tych eksperymentalnych metod leczenia zmierza do tego, aby wzmóc naturalne mechanizmy obronne organizmu, które w normalnych warunkach, pozbawione tej ukierunkowanej stymulacji, nie są w stanie niszczyć tkanki rozwijającego się nowotworu.
Ludzie, u których choć raz pojawił się którykolwiek z nowotworów skóry, są zaliczani do grupy zwiększonego ryzyka ponownego rozwoju guza. Kto już był leczony z powodu nowotworu skóry, musi przeprowadzać raz do roku szczegółowe badania. U około 20% chorych nowotwory skóry pojawiają się ponownie, najczęściej w ciągu pierwszych 2 lat od chwili rozpoznania pierwszego ogniska