Zgodnie z zaleceniami WHO za górną granicę ciśnienia prawidłowego przyjmuje się wartości 140/90 mmHg. Pierwsza liczba oznacza ciśnienie skurczowe, druga – rozkurczowe.
Ciśnienie wyższe niż 160/96 mmHg świadczy o nadciśnieniu tętniczym. Ciśnienie mieszczące się między podanymi wartościami (140/90 mmHg – 160/96 mmHg) określa się jako nadciśnienie graniczne.
Nadciśnienie samoistne
Nadciśnienie tętnicze (cierpi na nie 10-20 proc. dorosłych Polaków) powodujące często dramatyczne powikłania należy do najbardziej rozpowszechnionych chorób układu krążenia. W 80-90 proc. przypadków przyczyna nadciśnienia nie jest znana. Niewielki odsetek stanowią pacjenci z nadciśnieniem wtórnym powstałym na skutek np. chorób nerek, zaburzeń hormonalnych. Czynnikami odpowiadającymi za rozwój nadciśnienia tętniczego mogą być: predyspozycje genetyczne, dieta bogata w sód, stresy psychiczne.
Z wiekiem ciśnienie tętnicze może rosnąć, zatem u osób, które skończyły 60 lat, przyjmuje się wyższe granice normy.
Początkowo nadciśnienie samoistne może występować tylko w pewnych sytuacjach. W okresie chwiejnego nadciśnienia chory jest bardziej pobudliwy, łatwo się męczy, cierpi na bezsenność, zaburzenia koncentracji. Przez wiele lat choroba może nie objawiać się żadnymi poważnymi dolegliwościami. Wykrycie choroby jest zwykle przypadkowe. Dlatego też przynajmniej raz na pół roku należy kontrolować ciśnienie.
Po stwierdzeniu podwyższonego ciśnienia należy ustalić zaawansowanie choroby.
Nie lekceważ przestróg lekarza
Zbagatelizowanie zaleceń lekarskich może uniemożliwić ewentualne wykrycie przyczyny nadciśnienia. Pozwala na dalszy rozwój choroby i może spowodować poważne dolegliwości. Chory powinien zrobić: morfologię krwi, EKG, badanie ogólne moczu, rentgen klatki piersiowej, ocenę wydolności nerek, poziomu cukru, sodu i potasu (jonogram) oraz cholesterolu, badanie dna oczu.
Nadciśnienie tętnicze samoistne ma długotrwały przebieg. Niektórzy chorzy uskarżają się na bardzo charakterystyczne bóle głowy w okolicy potylicznej. Trwające wiele lat nadciśnienie tętnicze samoistne powoduje uszkodzenie licznych narządów wewnętrznych. Powikłania dotyczą serca, naczyń krwionośnych i nerek.
Faza złośliwa
W każdej fazie nadciśnienia tętniczego może nagie rozwinąć się nadciśnienie złośliwe, charakteryzujące się bardzo wysokimi wartościami ciśnienia i dramatycznym przyspieszeniem rozwoju zagrażających życiu powikłań narządowych. Do objawów mogących budzić podejrzenie rozwoju fazy złośliwej nadciśnienia należą: ciśnienie rozkurczowe powyżej 120 mmHg, zaburzenia widzenia z zaawansowanymi zmianami na dnie oczu, niewydolność wielu narządów (serca, nerek), pojawienie się ciężkich powikłań neurologicznych (zaburzenia mowy, trudności w chodzeniu). Nie leczone nadciśnienie złośliwe prowadzi do zgonu. Niekiedy podwyższone ciśnienie (tzw. wtórne) jest skutkiem, a nie przyczyną rozwoju zmian chorobowych. Normalizacja ciśnienia nastąpi z chwilą usunięcia przyczyny.
Leczenie nadciśnienia
W leczeniu nadciśnienia tętniczego wyróżniamy trzy metody: niefarmakologiczną, farmakologiczną, leczenie operacyjne przyczyn. Za jeden z najskuteczniejszych sposobów terapii niefarmakologicznej uważa się normalizację ciężaru ciała. Redukcja ilości spożywanych kalorii nie może jednak oznaczać zmniejszenia dawek warzyw, chudego mleka i jego przetworów, ryb. Z diety należy wyeliminować sól (można zastąpić ją preparatem o nazwie Petrysal). Chorzy cierpiący na nadciśnienie powinni więcej się ruszać. Szczególnie zalecane są spacery, szybki marsz, biegi, jazda na rowerze, biegi narciarskie, pływanie. Intensywność wysiłku oceniana jest na podstawie przyspieszenia czynności serca i na podstawie odczuwanego zmęczenia. Dla osób prowadzących uprzednio siedzący tryb życia intensywność i czas wysiłku powinny być początkowo mniejsze. Docelowa częstość akcji serca wynosi 60-70 proc. maksymalnej częstości dla danego wieku. Np. w wieku 40-49 lat docelowe tętno wynosi 105-130 uderzeń na minutę. Osoby z poważnymi dolegliwościami serca oraz mało sprawne fizycznie wymagają nadzoru medycznego w czasie wykonywania ćwiczeń.