Niektóre osoby, nawet po przeżyciu wielkiej tragedii, nie załamują się psychicznie; u większości jednak dramatyczne doświadczenie wywołuje lęk i poczucie beznadziejności życia. Stopień nasilenia reakcji stresowej – w sferze zarówno fizycznej, jak i psychicznej – determinuje, czy chory wejdzie w fazę depresji pourazowej. Choroba ta uważana jest obecnie za głębokie zaburzenie sfery emocjonalnej i umysłowej człowieka po doznaniu silnego urazu psychicznego.
Depresja pourazowa może rozwinąć się w krótkim czasie po tragicznym wydarzeniu lub dopiero po upływie wielu miesięcy. Upływ czasu oraz leczenie skracają przebieg i łagodzą objawy choroby, które stopniowo ustępują.
84% maltretowanych kobiet zgłasza objawy depresji pourazowej tuż po zdarzeniu, 45% odczuwa je jeszcze po upływie roku. U dzieci choroba rozwija się szczególnie często wtedy, gdy krzywda dotknęła dziecko osobiście, np. została wyrządzona przez członka rodziny, rzadziej – gdy była wynikiem okoliczności zewnętrznych (klęska żywiołowa). Do depresji pourazowej u dziecka prowadzi przemoc w rodzinie, także wtedy, gdy jest ono tylko świadkiem.
Chorzy z depresją pourazową cierpią często z powodu różnorodnych dolegliwości somatycznych, depresji, fobii, ataków paniki oraz padają ofiarą uzależnień (od leków, narkotyków).
Osoba, która doznała silnego przeżycia emocjonalnego – przeżyta wojnę, klęskę żywiołowa, gwałt, napad lub była świadkiem tragedii (morderstwa, pobicia) – często skarży się na:
♦ Powracające wspomnienia o minionej tragedii lub dręczące sny. Dzieci mogą nie pamiętać dokładnie zdarzenia, ale często przypominają sobie jakiś szczegół – niekiedy lęk wyraża się w odgrywaniu zapamiętanej sceny. Sny często wywołują lęk, pomimo że nie przekazują żadnej konkretnej treści.
♦ Nadmierną czujność – przesądny strach z nieokreślonego powodu.
♦ Dręczące sny, bezsenność.
♦ Wybuchy gniewu.
♦ Silne zdenerwowanie w sytuacji przypominającej tragiczne zdarzenie.
♦ Psychiczne odrętwienie, niemożność nawiązania bliższego kontaktu z innymi.
♦ Przewlekłe dolegliwości somatyczne: bóle głowy i brzucha.
♦ Poczucie bezsensu życia, niewiarę w możliwość szczęścia rodzinnego, udanej kariery, dożycia sędziwego wieku.
♦ W przypadku małych dzieci – pobudzenie, trudności z koncentracją, utrata nabytych umiejętności w zakresie higieny osobistej, porozumiewania się.